وبلاگ اخبار روز
» عزت نفس چیست و راهکارهای افزایش آن
افزایش عزت نفس، یک پروسه‌ای است که هر فردی به تنهایی باید آن را طی کند. برای اینکه بتوانیم احساس خوشحالی داشته باشیم و از خود راضی باشیم؛ عزت نفس، یکی از اصلی‌ترین ویژگی هایی است که نیاز داریم. عزت نفس باعث می‌شود باور کنیم که می‌توانیم، خود را در جایگاه بالاتری ببینیم و از موفق شدن خود واقعا خوشحال شویم.
عزت نفس بالا می تواند کاری کند که خودِ خودتان باشید. باعث می‌شود با سختی‌ها مواجه شوید و در حین دست و پنجه نرم کردن با انواع مشکلات، باور داشته باشید که حتما شکستش خواهید داد؛ عزت نفس یک حس قدرتمند در وجود شماست که نیرومندتان می‌کند و سبب می‌شود دل و جرات پیدا کرده تا به کسی تبدیل شوید که به دنبالش هستید.
اما عزت نفس پایین، کاملا برعکس عمل می‌کند. عزت نفس پایین، به نوعی تردید به خود است و مانند ماری است که همیشه از درون انسان در گوشش هیس هیس کنان زمزمه می کند: «تو آنقدر خوب نیستی که از جنگ با مشکلات زندگی سربلند بیرون بیایی.» هنگامی که عزت نفس آدم پایین باشد، باور می کند که توانایی رسیدن به خواسته هایش را ندارد. در واقع، عزت نفس پایین جز نشانه های چندین اختلال روانی است که می‌تواند انواع مختلفی از احساسات منفی را با خود به همراه داشته باشد: از جمله فقدان خود انگیختگی، تنهایی، خجالت، شرم و نگرانی.
تعریف عزت نفس چیست؟
اغلب افراد عزت نفس را با اعتماد به نفس به یک معنا به کار می‌برند، اما واقعیت این است که عزت نفس مفهومی بسیار عمیق تر و گسترده‌تر از اعتماد به نفس دارد. برخی اعتقاد دارند که ممکن است یک فرد با اعتماد به نفس بالا، عزت نفس حتی پایینی در وجود خود نداشته باشد. به ویژه اگر عادت داشته باشید که تا وقتی واقعا در کاری تسلط پیدا نکرده‌اید الکی فقط ادایش را دربیاورید. آنقدر وانمود کنید مهارت دارید تا به جایی برسید که واقعا بلد شوید. ممکن است بقیه فکر کنند آدم بزرگی هستید، اما خودتان که واقعیت را می‌دانید. شاید این کار باعث شود که دل و جرات شروع کردن را پیدا کنید، اما تا وقتی که مهارت‌تان واقعی نشده خودتان را باور نخواهید داشت.
فردی که عزت نفس بالا داشته باشد، نیازی به وانمود کردن ندارد. او می‌تواند کامل نبودن و نقص داشتن را تاب بیاورد.
در مورد تعریف عزت نفس مباحث زیادی در جریان است؛ نظریه کریستوفر مراک یکی از نظریه‌های پرطرفدار در این زمینه است و عزت نفس را ترکیبی از دو عامل احساس شایستگی و احساس ارزشمندی می‌داند.
نظریه‌های دیگری هم وجود دارند که روی یکی از دو عامل تمرکز کرده‌اند. اما این رابطه بین این دو عامل است که به بهترین شکل می‌تواند مفهوم عزت نفس را شرح دهد. ناتانیل براندن (Nathaniel Branden) در کتابش «psychology of self- esteem» می‌گوید:
عزت نفس دو جنبه‌ی مرتبط به هم دارد: احساس ارزش شخصی و احساس کارآمدی شخصی. عزت نفس ترکیبی از اعتماد به نفس و احترام به خود است. عزت نفس یعنی اعتقاد داشتن شخص به این که شایستگی‌های لازم برای زندگی را داراست و لیاقت زندگی کردن را دارد.
شایستگی به این مفهوم است که شما تا چه حد باور دارید که از توانایی‌های لازم برای موفقیت در حیطه‌هایی که به نظرتان مهم هستند، برخوردارید. منظور این نیست که فکر کنید در تمام جنبه‌های زندگی موفق هستید، یا حتی اینطوری هم نیست که همیشه احساس شایستگی و ارزشمندی داشته باشید.
این باور فقط در مورد آن جنبه هایی از زندگی است که به طور خاص برای شخص شما اهمیت دارند. مثلا اگر قادر باشید در یک جمع دوستانه آواز بخوانید و با گفتن لطیفه های بامزه چنان اطرافیان را بخندانید که نفس‌شان بند بیاید، این برای خودش یک مهارت است. اما اگر چیزی که برای شما مهم است، موفقیت تحصیلی باشد، مهارتِ ذکر شده هیچ تأثیری در عزت نفس‌تان نخواهد داشت. همچنین، اگر به بالاترین مقام ممکن در شغلی برسید، اما داشتن چنان شغلی به نظرتان ارزشمند نباشد، بعید به نظر می رسد که این عالی مقامی به عزت نفس‌تان چیزی اضافه نماید.
بحث ارزش‌ها ما را به دومین عامل عزت نفس نزدیک می کند. در اینجاست که شما نشان می‌دهید به‌طور کلی چه ارزیابی از خود دارید. میزان این احساس را جواب دادن به دو سؤال زیر مشخص می‌کند:
1. چه مواردی جز ارزش‌های شما هستند؟
2. آیا رفتارهایی که به طور روزمره از خود بروز می دهید با این ارزش ها تناسب دارند؟
با ترکیب کردن ارزشمندی و شایستگی و بررسی رابطه‌ی آنها با یکدیگر، به یک تعریف جامع و کامل از عزت نفس می‌رسیم. به صرف اینکه حس خوبی در مورد خودتان داشته باشید اسم آن عزت نفس نیست. حتما باید عنصر ارزشمندی هم خودش را نشان بدهد و بپذیرید که رفتارهای شما نه به خرابکاری، بلکه به کارهای مفید منتهی می‌شوند. اگر آدم بیش از حد احساس ارزشمندی کند، کارش به خودبینی و خودشیفتگی می‌کشد. بنابراین، عزت نفس سالم یعنی تعادل برقرار کردن بین این دو عنصر.
برداشت این چنینی به مسئله‌ی عزت نفس، کمک می‌کند تا تفاوت بین عزت نفس سالم و عزت نفس بیش از حد را تشخیص بدهید. این طرز تفکر که «من از همه برتر هستم» می‌تواند به تکبر، قلدری و حتی بدتر از اینها ختم شود. چنانچه میزان عزت نفس شما با میزان توانایی‌هایتان فاصله‌ی خیلی زیادی داشته باشد، در واقع دارید زمینه را برای خشم، نا امیدی، شکست و تحقیر خود آماده می‌کنید.
راهکارهای افزایش عزت نفس
حالا که مفهوم عزت نفس برای شما واضح‌تر شده است، خیلی بهتر می‌توانید عزت نفس خودتان را بهبود بخشیده و آن را متعادل و قدرتمند سازید. این راهکارها می‌توانند به کارتان بیایند:
۱. در مورد خودتان مثبت بیندیشید
تنها شخصی که می‌تواند نظر شما را در مورد خودتان تغییر دهد، خودتان هستید. هیچ کس دیگری نمی‌تواند عزت نفس به شما بدهد. شما هستید که باید با فکر کردن در مورد چیزهای خوبی که در زندگی‌تان وجود دارد و به کار بستن آنها، قدم به قدم این عزت نفس را بسازید. در خودتان عادت به تفکر مثبت را ایجاد کرده و طریقه‌ی شناسایی و شکست دادن الگوهای خود ویران‌گری را فرا بگیرید. خودتان به خود انگیزه بدهید و مشوق خود باشید.
۲. به موفقیت های خود افتخار کنید
هنگامی که کاری را خوب انجام دادید، برای آن شادی کنید. منتظر نباشید که یک نفر دیگر به شما بگوید چقدر خوب هستید. خودتان به خودتان این را بگویید.
۳. هدف مشخص کنید
شما هرچقدر به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا کنید، همان‌قدر حس بهتری در مورد خودتان خواهید داشت. هدف گذاری برای نشانه گرفتن، ردیابی و دستیابی به موفقیت واقعا کارساز است. داشتن اهداف مشخص، کمک می‌کند تا احساس شایستگی را در خودتان پرورش داده و از شایستگی به احساس غرور و سرانجام به احساس ارزشمندی دست پیدا کنید. بنابراین، از هر فرصتی برای به کار بستن استراتژی های هدف گذاری استقبال نمایید.
۴. به ارزش های خود وفادار بمانید
عزت نفس شما هنگامی رشد می‌کند که رفتارها و ارزش‌های شخصی‌تان با هم در یک مسیر باشند. در موقعیت‌های سخت و زمان‌هایی که مجبور می‌شوید به شرایط دشوار تن بدهید، تا جایی که ممکن است تلاش‌تان را کرده تا رفتارتان مطابق با ارزش‌هایتان باشد. با صداقت و درستکاری حتما دنبال اهداف خود بروید.
۵. فراموش نکنید که شما کامل نیستید
همه‌ی انسان ها اشتباه می کنند و این چیز بدی نیست. البته تا زمانی که از اشتباهاتمان درس بگیریم و آنها را همین‌طور رها نکنیم. تنها معیارهایی که باید به آنها پایبند باشید، معیارها و ارزش‌های شخص خودتان هستند. دست از حرص خوردن در مورد آنچه دیگران در مورد شما فکر می‌کنند برداشته و به جای آن روی خصوصیات خوبی که در خود می‌بینید تمرکز نمایید.
۶. مراقب بدن خود باشید
چنانچه فعال و پرانرژی باشید، عزت نفس شما هم بیشتر می‌شود. انجام فعالیت‌هایی که سلامت عمومی شما را بالا می برند، باعث می‌شود احساس کنید کنترل و مدیریت بیشتری بر زندگی خود دارید. فعالیت فیزیکی به آدم احساس رضایت می‌دهد و همین حس کم‌کم به دیگر حیطه‌های زندگی نیز گسترش پیدا می‌کند.
